Anasayfa

Web siteme hoş geldiniz! Bu sitede, kurucusu ve yöneticisi olduğum DABATEM’in (Davranış Bilimleri Merkezi – önceki ismiyle Davranış Bilimleri Araştırma ve Tedavi Merkezi) savaşlar, politik şiddet ve depremler gibi kitlesel travmalar ve tedavisi üzerine gerçekleştirdiği araştırmalarla ilgili bilgiler ve bu konularda dünya kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla 2011 yılından beri yazmış olduğum blog makaleleri bulunmaktadır.

Kitlesel felaketler dünya genelinde milyonlarca insanda ciddi ruhsal sorunlara yol açan olaylardır. Bu sorunların toplumsal düzeyde üstesinden gelebilmek için (1) sağlam kuramsal temelleri olan, (2) etkili olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış, (3) kısa süreli, (4) tedaviyi iletecek kişilere öğretilmesi kolay, (5) kültürlerarası geçerliliği olan ve (6) insanların, bir terapist yardımı olmadan, kendi başlarına uygulayabilecekleri tedavileri içeren bir ruh sağlığı modeli gerekmektedir. Dünyada yaygın olarak kullanılan tedaviler bu koşulların en fazla ikisini veya üçünü karşılamaktadır. Özellikle, Özellikle son koşulu karşılamamaları nedeniyle kitlesel felaketler sonrası yararları oldukça sınırlıdır. Ayrıca, araştırmalar bu tedavilerin etkilerinin sınırlı olduğunu ve insanların yalnızca yaklaşık %50’sinde iyilik hali sağladığını göstermektedir. Üstelik, sağlanan bu iyileşmenin hangi mekanizmalarla ortaya çıktığına ilişkin ileri sürülen kuramlar da araştırmalarla kanıtlanmamıştır.

Yıllar içinde yaptığımız araştırmaların dünya literatürüne en önemli katkılarından birisi, yukarıda belirtilen koşulların tümünü karşılayan bir ruh sağlığı modelini ortaya çıkarmış olmasıdır. Bu tür bir ruh sağlığı modeli, travmatik stres mekanizmalarına ilişkin kuramsal bir modele dayanan, kısa süreli, etkili ve kişilerin terapist yardımı olmadan kendi başlarına da uygulayabilecekleri Kontrol Odaklı Davranış Tedavisi‘nin geliştirilmesi ile mümkün olmuştur. Türkiye’de 1999 depremleri sonrasında bu model ile yaptığımız çalışmalar büyük insan kitlelerine çok düşük maliyetle etkili tedavi iletilebileceğini göstermiştir. Daha yakın zamanlarda yapılan çalışmalar bu tedavi yaklaşımının savaş ve işkence gibi travmalarda da etkili olduğunu göstermiştir. Elimizdeki bazı meta-analitik veriler tedavinin diğer kanıta dayalı travma tedavilerinden daha etkili olabileceğini düşündürmektedir. Geliştirilen ruh sağlığı modeli 2011 yılında Cambridge University Press tarafından A Mental Healthcare Model for Mass Trauma Survivors isimli kitapta yayınlanmıştır.

Yakın zamanlarda Türkiye’deki iki büyük depreme maruz kalan 13 milyon insanda ortaya çıkabilecek travmatik stres sorunlarının olası yaygınlığı bu tür bir ruh sağlığı modelinin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. 1999 depremlerinden sonra yaptığımız araştırmalar bu felakete maruz kalan her 3 insandan en az 1’inin tedaviye ihtiyaç duyacağını düşündürmektedir. Bu nedenle, klasik tedavi yaklaşımlarının bu çapta bir felaketin travmatik etkilerini gidermekte yetersiz kalacağı açıktır. [Bu yaklaşımların daha ayrıntılı değerlendirmesi için bakınız Prof. Başoğlu’nun 2011 tarihli blog yazısı: Van depremi sonrasında “psikolojik destek” çalışmalarına eleştirel bir bakış].

Kitlesel travmaların yol açtığı toplumsal sonuçlar ruh sağlığı uzmanları kadar, halk sağlığı uzmanları, sosyal ve siyaset bilimcileri, insan hakları konusunda çalışanları, uluslararası hukukçuları, siyasetçileri ve çeşitli devlet kurumlarını ve sivil toplum örgütlerini de yakından ilgilendirmektedir. Yaptığımız yenilikçi ve öncü nitelikteki bilimsel araştırmalar, toplumu ve bu alanlarda çalışan insanları bilgilendirici niteliktedir. Bu özellikleri nedeniyle, araştırmalarımız, akademik çevreler dışında, dünya basınında da yankı bulmaktadır. Kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla, 2011 yılından beri deprem, savaş ve işkence konularında yazdığım makaleler bu web sitesinde görülebilir.